Radio Bliekenstad 

Column juni 2023 - op vakantie & jazz -

BLIEKENSTAD

Ik ben op vakantie, in eigen land, in eigen stad, in eigen straat, aan mijn eigen Merwedekanaal. Sinds ik geen rekening meer hoef te houden met de schoolvakanties neem ik ‘standaard’ de eerste twee weken van juni vrij. Vaak was de bestemming een eiland in de Middellandse Zee, de landen Malta en Cyprus of het Griekse Kreta of Rhodos en het Italiaanse Sicilië. Je bent verzekerd van mooi weer en met een auto toer je het eiland over en maakt te voet ook leuke tochtjes. 
En nu, thuis op vakantie, hetzelfde recept. Een dagje met de auto eropuit in de regio, en te voet in en om de mooiste vestingstand van Nederland. 
Op maandagmorgen de weekmarkt, op de markt is je gulden een daalder waard. De slogan uit de guldentijd. Verse producten voor een  acht prijsje. Toen ik in de Zusterstraat woonde was de markt om de hoek, nu loop ik er in tien minuten naar toe. Rugzak mee, verse groenten voor een paar dagen, aardbeien, die geven mij een zomers gevoel. Terwijl je aardbeien het jaar rond koopt blijft deze rode vrucht voor mij de titel waardig, een zomerkoninkje.

Juni, de zomermaand, de vestingstad blijkt een gewilde toeristische attractie te zijn. De cruiseschepen liggen soms met drie naast elkaar afgemeerd Buiten de Waterpoort. De vakantiegangers lopen via het Eind, de Langendijk op en gaan op die manier de stad ontdekken. 
De winkels als eerste, die trekken de aandacht en roepen de kooplust op van de toerist. Voor de toerist die iets meer cultureel geïnteresseerd is heeft Gorkum heel wat te bieden. Kijk eens omhoog als je door de winkelstraat loop, naar de vele historische, mooie pandjes met schitterend uitgewerkte gevels. 
‘Dit is in Bethlehem’, een bijzonder pand in de Gasthuisstraat, waarin een boekhandel zit, die ook de moeite van het bezoeken waard is.

Wat is er verder, terug op de markt waar waren aangeprezen worden en ook de jezusfreak en de jehovagetuige hun leer aan de man en vrouw proberen te brengen. Trap er niet in, ze zijn beiden homofoob en ze sluiten mensen uit. De evangelisch bevlogen jezusfreak is weinig pastoraal onderlegd en wil enkel zijn ei leggen, als een koekoek, vrees ik. 
En de jehovagetuige heeft de juiste leer, de waarheid in pacht, wees daarvoor op je hoede. Beiden homofoob, ik ging in deze pridemand maar niet met hen in gesprek, ik schuw dat niet en voel mij ertegen opgewassen. Jammer dat mensen die iets minder sterk in hun schoenen staan wel in de valkuilen trappen van de verkondigers van de ‘eigen waarheid’.

Pridemaand, Gorkum Pride laat nog even op zich wachten, geduld tot september. Maar er is veel te doen in de vestingstad. Het bruist van activiteiten. Vestingjazz, deze maand. Vestingstad Gorkum zal het derde weekend van juni, en de dagen daaraan voorafgaand vol zijn van de muzikale klanken, het jaarlijks terugkerende jazzfestival. Zangeres Trijntje Oosterhuis op zaterdag 17 juni 2023 op de Grote Markt is een favoriet.

Column MEI 2023 - MARIA -

BLIEKENSTAD

Meimaand, Mariamaand, deze woordcombinatie klinkt voor de protestant vreemd en voor de katholiek is het een bekende tweeslag. Meimaand, Mariamaand, ik heb dat eens gehoord en het schoot mij te binnen toen ik aan Moederdag dacht. Mijn moeder is zes jaar terug op bijna 90jarige leeftijd overleden, zij komt altijd in mijn gedachten in de maand mei, als het Moederdag is. 
Net als op de verjaardagen, ook dan komt de herinnering terug. Mei en Maria. De meest bekende Maria, dat is de moeder van Jezus van Nazaret, wereldwijd bekend en vaak ook vereerd. 

Maria, verbeeld, komen we in Gorkum tegen in de Wijnkopersstraat op nummer 2, daar vind je de Rooms-Katholieke kerk met de naam H.H. Nicolaas Pieck en Gezellen. De naam van de Parochie, de Roomse naam voor een kerkelijke gemeente, komt van de heilige Nicolaas (Claes) Pieck. 
Claes werd in 1534 in Gorinchem geboren en werd franciscaan. Claes zijn lichaam was zwak, toch werd hij de aangewezen persoon om het Gorkums klooster op de rit te krijgen. 
Pieck trekt hierin zijn franciscaanse lijn: geen luxe, geen vast inkomen, geen onroerend goed, alleen bestaan van termijngiften. Het bezit van de boeken was in de zestiende eeuw niet persoonlijk, maar gemeenschappelijk. 
Het verhaal gaat dat Piecks opdracht niet altijd makkelijk ging. Want onder de kloosterlingen, waaronder twaalf paters en zes broeders, zitten ook wat moeilijke mannen. ‘Het is van alle tijden’, zal ik maar zeggen. 

Maar goed, terug naar de Gorkumse Maria, in de huidige katholieke kerk staat een stenen beeld in de toren van de kerk. Het Mariabeeld heeft als onderschrift SUB TUUM. Waarschijnlijk stond
daar SUB TUUM PRAESIDIUM, wat betekent 'Onder uw bescherming'. Dat heet een Maria-antifoon. 
Een Maria-antifoon is een korte gesproken of gezongen tekst, gericht aan de ‘Moeder Gods’ Maria. De Gorkums Maria heeft geen oude historische traditie, het is daar geplaatst sinds 8 december 1996.
Eerder hadden we in Gorinchem, op het adres: Haarstraat 23, een kerk met de naam: Martelaren van Gorcum, in gebruik van 1838 – 1979. 
Het is een monumentale "waterstaatskerk" met mooie neoclassicistische voorgevel en toren. Tussen 1836 en 1838 gebouwd naar een ontwerp van de Gorkumse architect J. van Nunen. De kerk werd toegewijd aan de Heilige Maagd Maria en Nicolaas Piek en Gezellen, sinds 1984 zijn er 44 wooneenheden in gebouwd. 
De Grote kerk was tot 1572 de Katholieke Kerk van Gorkum, na de beeldenstorm, werd het katholieke geloof onderdrukt. Het werd gedoogd dat Katholieke gelovigen in Schuilkerken samenkwamen voor hun diensten. We kennen in Bliekenstad de Schuilkerk op de Langendijk. Een min of meer achteraf staand onopvallend gebouw, met een vluchtroute naar de Molenstraat. 

Waar de Maria uit de Grote kerk gebleven is, dat weet geen mens. Ook van de Maria uit de Katholieke kerk aan de Haarstraat ontbreekt elk spoor. Uit de traditie is bekend dat Maria soms plotsklaps weer opduikt, zo kwam mij ter ore van Maria, 

‘Onze Lieve Vrouw’ uit de Bossche Sint Jan.

Column APRIL 2023 - VERKEER(D) -

BLIEKENSTAD

Verkeer in Bliekenstad, dat is verplaatsing te voet, op de fiets, de scooter, de brommer en met de auto. Echter is verplaatsing in en rondom de vesting, tot in de wijken heel divers. 
Verkeer is verplaatsing van mensen en objecten, vaak denk je dan aan wegverkeer, spoorwegverkeer, en ook andere verplaatsing over land, en verplaatsing van schepen. 
Met de vele vaarwegen in en rondom Gorkum is er veel te zien wat betreft boten, schepen, jachten, kano’s en wat er meer aan bijvoorbeeld sportiviteit op het water plaatsvindt.

Waar ik het eerst aan denk, als Gorkummer die veel wandelt: wat is het heerlijk te wandelen om de vesting heen, over de stadswallen.
Zeker nu in het voorjaar alles uitbot en de gele bloemen als eerste de bermen versieren. De eerste ronde van grasmaaien vond al plaats, ik heb het vers gemaaide gras al geroken.
Wat mij als wandelaar en fietser opvalt is dat ik mij niet altijd en overal met een veilig gevoel verplaats. Zowel binnen de vesting als in de wijken is het voetpad het ondergeschoven kindje. 
Wandelend langs het Merwedekanaal, dan loop ik op het fietspad, fietsers rijden rechts, wandelaars lopen links. Dat is voor mij vanzelfsprekend, echter blijkt dat bij herhaling dat het voor velen niet duidelijk is. Links lopend op het fietspad zie je als wandelaar de fietser aankomen en loop je minder risico om van achteren aangereden te worden. En als je met een veilig gevoel langs het kanaal loopt, dan geniet je meer van de natuur en de watervogels met achter zich aan een rijtje donsbolletjes. Wat zijn ze leuk die kleine eendjes. Wat zien ze er schattig uit die kleine gansjes. De witte zwanen heb ik nog niet met jongen gezien.

Nu ik het toch over wandelen heb, er zijn voldoende plaatsen in Gorkum die om verbetering vragen. Daar hoeft de gemeente geen duur adviesbureau voor in te huren, ga te rade bij de inwoners en volg de adviezen op om de veiligheid voor de fietser en de wandelaar te vergroten. Er kan op meerdere plaatsen meer ruimte geboden worden voor de voetganger en de persoon op de tweewieler. Sommige wegen kunnen als fietspad aangemerkt worden waar een auto voor bewoners wordt toegestaan. Autoluw heet dat meen ik. 
Zo zijn er in de vesting zelf heel veel plaatsen die zo ingericht zouden kunnen worden dat je als toerist en wandelaar meer op je gemak zou lopen.

Maar om nou niet de hele column vol te schrijven met wat anders kan dat zou te gortig worden. Niet alles is verkeerd aan het verkeer in Gorkum. Neem als voetganger gerust de ruimte om de monumentale panden te bewonderen, de jachtjes over de Linge te zien varen en aan de activiteiten Buiten de Waterpoort deel te nemen. Daar word ik vrolijk van. 

Ouwe Sannie doet mij zingen, van mijn Gorkum, o zo mooi. In de wijk rondom de vesting, in het water, in het groen, voel ik mij de koning te rijk en gelukkig. 

Met de verlichte toren erbovenuit. 

Column MAART 2023 - VOORJAAR -

BLIEKENSTAD

In de afgelopen dagen ging ik te voet, op een zonnige dag, na minstens een week nachtvorst, en vele buien natte sneeuw, op pad.
Als aangetrokken door een magneet, loop ik over de westelijk gelegen stadwallen en kom uit bij Buiten de Waterpoort. 
De kleuren van de krokusjes verrassen mij, ze roepen mij als het ware ‘lente’ toe, en wel in hoofletters. Oranje, wit en blauw zijn de overheersende kleuren, zie ik al wandelend naar de brede stroom die voor mij opduikt. 
De algemeen gebruikte benaming ‘Buiten de Waterpoort’ voor het gebied buiten  de wal, aan de zuidkant van de Bliekenstad, blijkt de naam voor de klinkerweg te zijn die in de richting van De Punt loopt.

Voor de rest geldt dat het een gebied is:

‘WHERE THE STREETS HAVE NO NAME’.

Een benaming, die door bijna niemand gebruikt wordt is het Wilhelminapark. Dat is het wat hoger gelegen stuk groen, met monumentale bomen, waar ik de krokusjes in volle glorie zag.
Het Wilhelminapark in Gorinchem bereik je ook als je rechtdoor gaat bij de Lingehaven, op het Eind, richting de veerponten.
Dan loop je voorbij de ponten, langs het groen van het Wilhelminapark. 
De ‘Boulevard’ is een eetgelegenheid bij de steigers. En er staan bankjes op het gras onder de enorme indrukwekkende bomen. 
Even verderop, of eigenlijk grenzend aan het Wilhelminapark, ligt aan de oever van de majestueuze rivier de Merwede een klein festivalterrein, een speelveld met speeltuintje en klimtoestel en als je doorloopt ontdek je daar een intiem strandje. 
Als het straks weer mooier weer is dan plof je daar, in de oase langs de stroom, neer in het gras of het zand. 
Het is daar altijd genieten, van het uitzicht op het water en van de langsvarende boten, van vrachtverkeer tot plezierjacht en waterscooter of speedbootje.

Het is net buiten de vestingstad, een plek om even een frisse neus te halen, te recreëren, of te genieten van de muziek, bijvoorbeeld op het jaarlijkse hippiefestival.

In het Wilhelminapark staat het beeld van een vrouw die over de Merwede uitkijkt. Dit bronzen beeld, die vrouw die een hand beschermend op de schouder van een kind heeft liggen, is gemaakt naar aanleiding van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. 
Een gedenkteken, een monument, vaak zie je dat er bloemen gelegd zijn als er een herdenking is, een moment genomen wordt om stil te staan bij een memorabel feit. Daar in het park is ook een klok die geluid kan worden, dit luiden vond onlangs plaats om de slachtoffers van de aardbevingen in Turkije en Syrië te gedenken. 
Wat zijn die eeuwenoude bomen daar Buiten de Waterpoort dan ijkpunten om levensmomenten te kunnen delen.
 
Bi-cultureel, bi-religieus, bilateraal zelfs.
Een plek van ontmoeten, in de zin van niks moeten, onder de bomen, dat het daar ontstaat, dat het daar mag beginnen, dat het daar mag worden voortgezet. 

Aan de Gorkumse waterkant.
Ontmoeten, elkaar leren kennen, elkaar leren waarderen.

Column februari 2023 - Vluchthaven -

BLIEKENSTAD

Een vluchthaven of uitwijkhaven is een haven waar schepen in geval van nood kunnen binnenlopen. De voorzieningen zijn op zo’n plek over het algemeen minimaal. Als je in Gorkum, buiten de vesting, Buiten de Waterpoort (BWP) naar de punt loopt, dat is het uiterste puntje, stroomafwaarts van het gebied BWP. Daar kijk je op de vluchthaven, toen ik nadacht hoe de straat heet dacht ik even:                                                 “Where the streets have no name”. 

Maar op maps ingezoomd zag ik dat de straat Buiten de Waterpoort heet. De vluchthaven is tegenwoordig ook een aanlegplaats voor een overnachting voor de schipper met het vrachtschip.
 

Van een vriend zijn zus, uit Brabant, hoorde ik dat ze goede herinneringen aan Gorkum heeft. Ze kende de historische binnenstad van Gorkum heel goed. Dat is bijzonder voor iemand die op afstand van Gorkum woont. Als kind van schippers zat ze in Dordrecht op het schippersinternaat. Tot zes jaar had je meegevaren op de boot wat het werkterrein van je ouders was. Beroepsschippers varen met goederen over de rivieren en kanalen. Vanaf je zesde, ga je als schipperskind dus naar het internaat. Als kind jonger dan zes jaar heb je weinig tot geen herinnering aan plaatsen waar je met het schip langsvoer. Ik ken de plaatsen langs de Merwede en de Waal vanaf de waterkant, echter weet ik niet hoe slot Loevestein, Woudrichem of Gorkum er vanaf het water uitzien. 

Over Woudrichem gesproken, de plaats kun je aan de overkant zien liggen als je Buiten de Waterpoort bent. Woudrichem is net als Gorinchem een vestingstad en ligt op de plaats waar de Waal, de Afgedamde maas en de Merwede samenkomen. Deze strategische ligging was vroeger een bron voor conflicten. In Woudrichem zijn bastions en ravelijnen, men heeft een bomvrij arsenaal en het meest markant is de gevangenpoort. Deze poort waar misdadigers zaten te wachten op hun vonnis. De gevangenpoort is de enige poort die is overgebleven van de vestingwerken.

Terug naar onze vestingstad, welke tegenwoordig dé vestingstad van Nederland genoemd wordt. Hoe kan een schipperskind Gorkum kennen, anders dan vanaf het water gezien? Als schipperskind op het internaat ben je de schoolvakanties vrij, de ouders probeerden dan ook vrij te zijn, zeker in de zomer. Het schip werd afgemeerd in de vluchthaven en Buiten de Waterpoort werd als speelplaats ervaren, als een verrukkelijke plek. Als kind van het internaat bij je ouders zijn was bijzonder aangenaam en BWP werd ervaren als een ontspanningsoord. 
De rivier met haar strandjes werd een paradijselijke plek, een verrukkelijk gebied, net buiten de vestingstad, maar er helemaal bij horend. 
Het samenzijn met hun ouders in de zomervakanties, in Gorkum de jaren zestig van de vorige eeuw. De vluchthaven staat voor hen symbool voor de goede tijd die men in Gorkum beleefde. Een aangename streek, als was het een paradijs. 

Mooi dat er over een eldorado gesproken wordt, mooie vestingstad. 

Column JANUARI 2023 - VESTINGDRIEHOEK 

BLIEKENSTAD

Voor je het weet zit je al volop in januari, en de vergissing om 22 te schrijven in plaats van 23 dat komt dan juist het vaakst voor, bij mij althans. Midden januari en we beleven in Gorkum waterstanden in de Linge die ongekend zijn. Evenals in Heukelum, Leerdam en Geldermalsen is de Linge in beweging. Een gekanaliseerde rivier, of zo u wilt, een riviertje, wat door de eeuwen heen ontstaan, gecreëerd door menselijk ingrijpen ontstaan om de waterhuishouding in dit kikkerland ts beheersen en het water in goede banen te leiden, vanaf Tiel kun je spreken van een riviertje, totdat dit in Gorkum uitmondt in de Merwede. 
Maar omdat de Linge niet (meer) stroomt houden we in de vesting Gorkum droge voeten, overtollig water gaat via de afwatering door het Kanaal van Steenenhoek.

Veel water in en rondom Gorkum, we zijn het gewend, de rivier de Merwede, een grote stroom die soms kan zorgen voor wateroverlast. Rijkswaterstaat heeft op een aantal plaatsen in en rondom de vesting schotbalkenloodsen staan welke bij nood als hulpbron konden worden ingezet, tegen het wassende water. Als je de regio kent dan weet je al wat de Vestingdriehoek is.
Op een speciaal ingerichte website staat: De Vestingdriehoek bestaat uit vijf prachtige plekken die je kunt bezoeken: 
Gorinchem, Woudrichem, Zaltbommel, Slot Loevestein en Fort Vuren. De laatste twee, Fort Vuren en Slot Loevestein zijn verdedigingswerken, daar waar Maas en Waal samenstromen en de naam van de rivier Merwede wordt. Vestingdriehoek zijn naast Gorkum, Woudrichem en Zaltbommel. Drie steden, drie provincies waar historisch gezien verhalen over strijd van bekend zijn. Een grens tussen twee provincies stelt nu niet veel meer voor dan een geografische indeling. Wat die grenzen betreft was de oostgrens van Gorkum op de dijk tussen de Dalemwal en het Dalems kerkje met een paal gemarkeerd. 
De grens tussen Zuid-Holland en Gelderland was een gegeven, dat was historisch zo.
De mensen uit Dalem waren altijd al op Gorkum aangewezen en voor hen maakte het niks uit dat ze van de ene op de andere dag van Gelderlander Zuid-Hollander werden.
Grenzen vervagen, grenzen komen, grenzen gaan, maar de waarden blijven bestaan. Het heeft iets weg van een slagzin. De waarden waar ik het over heb zijn de uiterwaarden in Gorkum en omgeving. Als het water van de rivier gaat stijgen dan is het overloopgebied de groene weide buitendijks gelegen.
Buitendijks is de zijde van de rivier. De waarden als naam van een streek kennen we rondom Gorkum heel goed. En voor de zekerheid buitendijks is dus de waterkant van de dijk. De namen Bommelerwaard, Tielerwaard en Alblasserwaard zijn ontleend aan de eerste topografische kaarten, van tweehonderd jaar terug. 

De Linge scheidt de vestingstad in bovenstad en benedenstad. De bovenstad ligt in de Tielerwaard en de benedenstad in de Alblasserwaard. Het water scheidt en het water verbindt. 

Daar aan de waterkant, de mooiste vestingstad.

Column DECEMBER 2022 - KERST - 

BLIEKENSTAD

De mooiste tijd van het jaar wordt gezegd.
Het is ook de donkerste tijd van het jaar, en dat beleven we nu.
Zo half december, met de ijsbaan op de Grote Markt in Bliekenstad, met de feestverlichting in de winkelstraten. Met wit gevroren wallen toont de mooiste vestingstad zich op haar winterse best.
Met werkzaamheden aan de Merwededijk bij Wijdschild en Dalem om deze op de nieuwe veilige hoogte te brengen.
Vanaf de Altenawal zie ik graafwerkzaamheden in de uiterwaard, met aan de overkant de zandstrandjes van Sleeuwijk.
En wandelend over de vestingwallen, langs de Dalempoort en langs Korenmolen De Hoop, kijk ik op de uitgraving in de Uiterwaard, gelegen tussen de Dalemsedijk en de Merwede, het water van de rivieren moet meer ruimte krijgen.
Het leek een nieuwe sleuf die daar gegraven wordt, het is een uitgraven van de Dalemsche Geul, zo bleek, toen ik het thuis eventjes opzocht.
Honderden keren fietste ik over de Dalemsedijk, nooit geweten dat daar de Dalemsche Geul lag.

De mooiste tijd van het jaar, kerstverlichting versiert huizen van binnen en soms ook buiten.
Lichtjes langs balkons fleuren de boel op en maken de donkere dagen lichter.
En als dan de zon zich nog even laat zien, tussen een paar mistige dagen door, dan fleurt dat een mens op, van buiten, maar zeker ook van binnen.

In ons land hebben we voor kerst geen Santa Claus of kerstman nodig, afgelopen november zag ik in Ierland overal Father Christmas, een Brits fenomeen en betekent Vadertje Kerst, deze figuur lijkt tegenwoordig samengevoegd te worden met de kerstman.
Wat ook opvallend was in Ierland... dat de kerstversiering, met een overdosis aan glitter en jinglebels volop aanwezig is, minstens van half november.
Bij ons is de wisseling van de wacht steevast op 6 december, sint eruit, kerst erin, de etalages lijken in een handomdraai verguld te worden.

De mooiste tijd van het jaar; alles gaat er feestelijk uitzien, dat geeft je ook een gevoel dat het feestelijk wordt.
De familiesferen op de tv-reclames laten je zien hoe happy je wordt van alle producten die je nodig hebt om gelukkig te leven.
Met stijgende prijzen in de supermarkt en de energie die niet meer te betalen zijn, zal het voor velen niet zo happy voelen zoals de reclames ons suggereren.

In Gorkum is dat niet anders dan elders in Nederland, ook al ben je de mooiste stad, wat duidelijk te zien is, al woon je er al je hele leven.

Een mooi initiatief in Gorkum is de warme deken van het Leger des Heils. 

In de maanden november, december en januari organiseren wijkcentrum Rozenobel, de Johanneskerk en het Leger des Heils
‘Een warme deken voor Gorinchem’. 

Mensen die in de kou zitten of kampen met eenzaamheid zijn elke dag van 10-16 uur welkom in het gebouw van het Leger des Heils. 

De mooiste tijd van het jaar is het pas....
 als niemand in de kou hoeft te staan. 

Bliekenstad draagt zorg voor haar Blieken.

Column november 2022 - donkere dagen - 

BLIEKENSTAD

De dagen zijn kort, de nacht, het duister duurt lang. 
Dat ik moet wennen aan het vroeg donker zijn, dat hoorde ik ook van andere mensen de laatste dagen. 
Alles is anders, de zon staat laag, de bladeren zijn bijna overal gevallen, de bomen zijn kaal in Bliekenstad. 
Als ik over de stadswallen loop, mijn rondje om de mooie vestingstad, dan is dat niet meer onder de beschutting van een bladerdak. 
De herfst waait om de oren, de kraag omhoog en straks ook met de muts op en de handschoenen aan. 
We gaan naar de kortste dag toe, de herfst ten top.

En wandelend over de wallen, rondom de vestingstad valt mij plotseling de hoeveelheid kunst op die ik in dat uur wandelen voorbijloop. 
Ik wil niet voorbijgaan aan de geometrische witte ornamenten op de stadswal bij de Kriekenmarkt. Gorkummers kennen dit als de witte bol, kubus, kegel, ovaal en driehoek. 
Vlakbij de Lingehaven en Altenawal ligt ‘Geometrie in het landschap’ van kunstenaar Ryszard Winiarski uit het jaar 1974. 
Daar ligt letterlijk licht in het duister,  juist nu het aan het eind van de middag als donker wordt is dat witte als een soort bemoediging op de wal een mooi aanzien.
Met alle bezuinigingen en daar waar mogelijk besparing op de kosten voor energie is de feestverlichting in de vestingstad meer dan nodig. Licht in de duisternis, dat mag wat kosten.
Doe het maar gewoon, de lichtjes zorgen ervoor dat het wat feestelijk oogt, het helpt om de dreigende najaar-depressie het hoofd te bieden. 
Licht moet en zal het duister doen verdwijnen. 
Thuis een extra kaarsje branden. 
Hier en daar zie ik al een lichtrandje op het balkon verschijnen. 
De eerste feestverlichting toont al aan dat we richting kerst gaan.
Het zijn de donkere dagen voor kerst, die uitdrukking zullen we de komende tijd nog weleens kunnen horen. 
Juist dan is er al eventjes zon rond het middaguur; leuk om even een frisse neus te halen. 
Hoe mooi is het om alles op een andere manier te zien. 

Wat eerder verscholen lag achter groen komt nu tevoorschijn zoals je het van de zomer niet zag. 
Zoals de werkzaamheden achter de Dalempoort, waar Rijkswaterstaat bezig is om meer ruimte aan de rivier te geven. Graafmachines zijn bezig en wagens rijden en verplaatsen zand en grond om het achterliggende gebied tegen het wassende water te beschermen.
Het gaat om veiligheid, de bewoners van de wijken Wijdschild en Laagdalem herinneren zich de evacuatie en bijna-watersnood in het jaar 1995. 
Wie de regio niet kent en de grillen van de rivier nog niet eerder zag, kan zich amper indenken dat het hoge water ook in Gorkum levensbedreigend kan zijn.

Donkere dagen, ik wil met de dreiging van wassend water het niet donkerder maken. 
Wat ik wil is dat er Licht verspreid wordt, dat we oog voor elkaar hebben. 
Soms durft iemand het te zeggen dat deze maand, met name november, zorgt voor een soort van neerslachtig gevoel. 

Daarom... spreek over de donkere dagen en noem daarbij de lichtpuntjes:
SCHIJN een LICHTJE op mij.

Column OKTOBER 2022 - ZOMER IN OKTOBER - 

BLIEKENSTAD

Er zijn van die dagen deze maand, dat je denkt: het lijkt wel zomer in oktober. En net zo goed zijn er dagen dat je de herfst als het ware voelt en ruikt. Als ik naar buiten kijk zie ik de vele kleuren groen van een maand terug veranderen in geel, oranje, rood en bruin. Want het is herfst, ook in de vestingstad.

Als ik mijn wandeling maak, over de wallen, helemaal rondom de oude vesting van de stad, dan loop ik door bladeren van kastanjebomen.
En de kastanjes vallen bij bosjes.
De ene dag ligt de berm vol met glanzende bruine balletjes, de dag erna zie ik mensen voorover gebukt de kastanjes uit het gras rapen.
Elk seizoen is anders, eigenlijk is de herfst niet echt mijn favoriete seizoen. En toch zie ik dan weer de schoonheid, de geuren en de kleuren die de herfst dan juist weer zo heel speciaal maken.
Een grijze dag, de regen lijkt naar beneden te dwarrelen. De bomen worden kaler, er hangt nog blad aan, je kunt er doorheen kijken, je gaat andere dingen zien, of je krijgt een andere kijk dan voorheen.
Een storm hadden we dit jaar nog niet dit seizoen, anders zouden de bomen hun blaadjes eerder los moeten laten.
De herfst daalt als het ware neer, met hier en daar een paar zomers aandoende dagen.
Welke jas moet ik aan? Kan de zomerjas nog?
Moet er een truitje onder of loop ik dan te zweten op de wallen?

Zo mijmer ik over de herfst, kijkend op het Merwedekanaal en ontdek plotseling dat ik de wieken van de molen zie. Nooit Volmaakt heet de molen op de Bagijnenwal.
Ik kan enkel de toppen van de wieken zien.
Of noem je dat de uiteinden van de wieken? De rest van "Nooit Volmaakt" blijft achter het gebouw aan de overkant van het Merwedekanaal verscholen.

De mooiste vestingstad van Nederland, ook in de tijd dat de dagen korter worden. Al voelt het nog niet als de donkere dagen voor kerst, we gaan toch die kant op. Vanaf half oktober is het nog maar 70 dagen en dan is het Kerst!
Maar daaraan voorafgaan Sint-Maarten en Sinterklaas natuurlijk.
Sint-Maarten wordt gevierd op zijn naamdag, 11 november en Sinterklaas, dat weet iedereen, 5 december. En nog twee belangrijke data die we uit de overlevering kennen zijn 1 en 2 november. Wie het weet mag het zeggen.
Ik gooi die twee altijd door elkaar, dus spiek ik even voordat ik opschrijf hoe het precies zit.
Allerheiligen 1 november en Allerzielen 2 november. We wonen in Bliekenstad in een meer protestants  georiënteerd gebied, dus zegt het u waarschijnlijk niet zoveel, maar het zijn katholieke gedenkdagen.
Op Allerzielen kleuren in België de kerkhoven geel van de potten met chrysanten. Je gedenkt de overledenen en brengt een bloemetje op het graf van je dierbaren.

Nu Sint-Maarten nog; een traditioneel feest voor kinderen, en de naam van de toren die boven Gorkum uitsteekt.
Sint Maarten, is de patroonheilige van Gorkum.
Een heilig persoon uit de 4 de eeuw die in de naam van de Gorkumse toren geschiedenis schrijft: Martinus van Tours.

Column SEPTEMBER 2022 - KERKGANGERS - 

BLIEKENSTAD

Ik ga naar de kerk en ik neem mee. Als je in de Grote Kerk naar het lunchconcert zou gaan dan is een lunchpakketje helemaal zo gek nog niet. En als je op zondag ter kerke gaat dan is een zangbundel en een rolletje pepermunt te verwachten.
Voor de orgelconcerten moet je zorgen dat je de ticket voor toegang bij de hand hebt. En op maandagmorgen heeft de kerkganger mogelijk de boodschappen van de markt bij zich. Je kunt als kerkganger komen zoals je bent, de Grote kerk, midden in de oude vesting van Bliekenstad, is naast de zondagsdienst, op vele momenten toegankelijk. De maandagmorgen, tijdens de markt, de zomerconcerten op andere dagen. De kerk in het midden, zo luidt de uitdrukking. Dat beeld kennen we zeker in de vestingstad. De Grote kerk staat centraal. In de Arkelstraat is de Jagerskapel en de voormalige Rooms Katholieke kerk in de Haarstraat, in de Gasthuisstraat is halverwege een inham, waar een schildering op de muur is van de Zoute Bollen, de Rehobothkerk in de Driekonigenstraat. En verscholen tussen de huizen en winkelpanden op de Langendijk is de Lutherse kerk te vinden. Een uniek kerkje, een rijksmonument met een geschiedenis die teruggaat tot eind 16 de eeuw. 
In de wereld van de 16 de eeuw was heel veel gaande, met name de onderdrukkende macht van de Rooms Katholiek geestelijkheid, de Rooms kerk die met de politieke macht en de adel het volk eronder wilde houden. 
Men ging naar de kerk en nam niets mee, het volk was voor het grootste deel analfabeet en de beelden in de kerk, vertelden hun het verhaal. Samen met wat Rome zei werd het volk zo de les gelezen.
Waaide er over west Europa een wind van protest, waarbij een beeldenstorm, die duurde van 10 augustus 1566 tot oktober van het jaar 1566, vanuit Antwerpen over de Nederlanden een spoor van vernieling veroorzaakte. 
Na de beeldenstorm werden de Gorkums Rooms- katholieken uit de Grote Kerk verdreven, naar het schijnt was dat in het jaar 1572, dat is zes jaar na de beeldenstorm. 
We kunnen ons er in de 21 ste eeuw niet veel meer bij voorstellen, maar onderdrukking leidt altijd tot protest. De wortels, de oorsprong van de protestanten ligt bij Johannes Hus, een Boheemse hoogleraar die van mening was dat het Roomse gedachtegoed van de vijftiende eeuw ondeugdelijk was. 

Maar terug naar Bliekenstad, terug naar de Langendijk, de Schuilkerk was dus eerst een kerkje waar de Gorkumse katholieken schuilden, in het verborgene, kerkdienste hielden.
De naam was toen: “Dit is in Abrahams schoot”. Volledig in de stijl van die tijd is die naam. Zo is er in de Gasthuisstraat een monumentaal pand met de naam: “Dit is in Bethlehem”. De Gorkumse Schuilkerk had vluchtwegen, want het Roomse geloof was door de overheid verboden, dus moest men de benen kunnen nemen als de dienaars van de overheid een inval zouden doen.
Na de scheuring in de katholieke kerk kwam de Schuilkerk in 1816 in Lutherse handen, tot op de dag van vandaag een intiem verscholen kerkje, in de Lutherse traditie, de moeite waard.

Column AUGUSTUS 2022 - CARIBA - 

BLIEKENSTAD

Een zomer voor zwemmers, dat is het tot nu toe, in ieder geval qua weer. Zelf zwem ik, als het even kan, tweemaal in de week een uur, banenzwemmen in het Caribabad. Regelmatig ben ik ook, met logés, of met de kleinkinderen, in het recreatiegedeelte van het mooie, subtropische zwembad van Bliekenstad. 
Wat mij deze zomer opviel dat ik zoveel verschillende, voor mij onverstaanbare talen hoor in het Caribabad. Het is een trekpleister voor Gorkum, men komt van heinde en verre om lekker te zwemmen in Gorkum. En het Gorrekumse dialect dat hoor ik daar weinig. Als ik op het standje langs de Merwede, Buiten de Waterpoort vertoef dan is de kans groter op Gurkums te horen. Twee plekken die in Gorkum favoriet zijn om te zwemmen, het Caribabad, met de badjuffrouw en de badmeester, en aan de Merwede, waar het altijd oppassen is. Want ook al ligt er een lijn, tot hoever het veilig geacht wordt; zo een stroom is altijd nog water wat gevaarlijk is omdat er grote schepen varen. Vrachtschepen, vol met bijvoorbeeld containers, varend van de Rotterdamse haven naar, onder andere, het Ruhrgebied in Duitsland. Water te over in Gorkum, de Linge, die dwars door de stad loopt en die de vesting verdeelt in een bovenstad en een benedenstad. De bovenstad is de zijde vanwaar het water komt, het oosten in dit geval. En de benedenstad, waar het water Gorkum verlaat, de westzijde. Boveneind en benedeneind kende ik van het dorpje Herwijnen, waar ik opgroeide. Ik kwam er pas achter dat we dat in Gorkum ook kennen toen ik een tijdje in het centrum woonde en een parkeervergunning nodig had. In mijn geval, wonend in de Zusterstraat, was mijn parkeerkaart geldig in de benedenstad. 
Water in overvloed, de Linge, de Merwede, het Merwedekanaal, het Kanaal van Steenenhoek. Dat laatste kanaal, wat inmiddels al meer dan 200 jaar bestaat, is aangelegd als afwatering van de Linge. Om ervoor de zorgen dat de Blieken in de stad droge voeten hielden. Zo mooi langs het Kanaal van Steenenhoek, de bootjes, de woonboten. De bootjes, zijn drijvende woningen in Gorkum, in de volksmond altijd nog een ark genoemd. 
Associatief als ik ben wil ik weten waar ark eigenlijk allemaal voor staat. Volgens het woordenboek zijn er vier betekenissen, vier verschillende betekenissen: Als eerste de woonboot. Als tweede het vaartuig van Noach. Een vaartuig dat volgens het Bijbelverhaal werd gebouwd door Noach als redmiddel tijdens de zondvloed. Als derde betekenis van ark, de heilige kist van de Joden, een kist waarin volgens de boeken de ‘tafels van het verbond’ werden bewaard. De vierde betekenis van ark is een triomfboog. Ik vraag mij af: Hebben we een triomfboog in Gorkum? Ooit was Gorkum een garnizoensstad, maar waren er ook triomfen te vieren? Ik zal eens op zoek gaan, wie weet wat er, qua ark, nog boven water komt. 

Voel je in de Bliekenstad, als een vis in het water.

Column JUli 2022 - ZOMER IN JULI - 

BLIEKENSTAD

De terrassen zitten vol in hartje Gorkum, je voelt je als een vis in het water. Vrij en vrolijk is het in Bliekenstad, ook deze zomer. Met elke woensdag een fantastisch lunchconcert in de monumentale Grote kerk. Een keur aan artiesten treedt op tot begin september. Elke woensdag om kwart over twaalf, vrij toegankelijk, georganiseerd door de Vrienden van de Grote kerk. Iedereen kan genieten van muziek, met een spirituele Inslag. Van oude klassiekers tot klassiek getinte uitvoeringen van popnummers welke hun sporen verdiend hebben. Hoe anders was dat het eerste weekend van juli, de muziek op het Hippiefestival. De VW-busjes van vijftig jaar geleden. De kleding, haardracht, tenten en kleden, het was allemaal uit de tijd van flowerpower en weetje wel. Het weer werkte op een bijzondere wijze mee om de sfeer van weleer in geuren en kleuren te vieren Buiten de Waterpoort van onze Bliekenstad. Nu de scholen ‘grote vakantie’ hebben is menigeen ergens in Zuid-Europa op een camping te vinden. De Gorkumse camping Buiten de Waterpoort was een attractie tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Nu hebben we de camperplaats of de meer internationaal klinkende naam Mobilehome Place De Punt. Ook wel bekend onder de naam: ‘Parkplatz Haven Buiten De Waterpoort’. De camping maakte plaats voer een mooi en uniek gelegen evenemententerrein langs de rivier. Die eeuwig gaande stroom die rustig langs Bliekenstad kabbelt in de zomer. Maar ook al lijkt het rustig, het is een stroom die niet te stoppen is en niet met zich laat spotten. Water is een eerste levensbehoefte, en water is gelijktijdig levensbedreigend. De Merwede kent haar verrassingen, draaikolken naast een krib kunnen je mee naar beneden sleuren, dat moet niet onderschat worden. Blijf bij het zandstrandje binnen de lijn die in het water gespannen is en je bent in een veilige omgeving. Zon, zand en water zijn in de zomer elementen waar je kinderen plezier kunt laten beleven. Ik mag zelf graag langs het water lopen, met de blote voeten in het zand, langs de waterkant. Bij hoge temperaturen is het verfrissend en geeft een gevoel van vrijheid, blijheid. Zou dat het zijn wat de hippies voelden in Californië? Zelf heb ik bij de ervaring van een zomer aan de stroom al een geestverruimende ervaring, extra middelen voegen daar voor mij niks aan toe. Ik voel mij als een bliek in het water als ik zo mijmer over hetgeen ik schreef, een gevoel van hoe fijn het is in Bliekenstad te zijn. De zomer in Gorkum beleven en daarvoor of erna ergens anders heen, dat is wat ik al jarenlang doe. Omdat de zomer in Bliekenstad, met haar zomerfeesten iets is waar je viert, ontmoet en beleeft dat het leven een feest kan zijn. 

Waar je gaat, waar je staat, deze zomer, binnen en/of buiten Gorkum, als inwoner, als toerist geniet van de vestingstad. Heb oog voor het detail in architectuur, schoonheid en elkaar.

Column JUNI 2022 - festival in juni - 

bliekenstad

Bent u ook zo blij. Ik ben zo blij, zo blij, dat het weer kan, we kunnen weer feestvieren, het festivalseizoen is geopend. Ook in de mooiste vestingstad, onze eigen Bliekenstad kunnen we weer losgaan. Voor juni staat Vesting Jazz op stapel, in het oude centrum van de vesting. En volgende maand, in juli het Hippiefestival BWP, dat is Buiten de WaterPoort. We kunnen weer feestvieren, de bloemetjes buiten zetten. Een mens heeft dat nodig, naast werken en studeren, naast het serieuze ook het minder ernstige en het gezellige, tijd nemen voor een drankje en ontmoeten, met muziek en dans. En voor wie even het feestgedruis wil ontlopen, die kan de benen nemen. Ik wil zeggen, de wandeling rondom de vesting, welke ik zelf al vele malen heb gelopen. En welke wandeling ik regelmatig maak, het rondje om de oude binnenstad. Het is een uur wandelen, ongeveer zes kilometer, goed voor lichaam en geest, goed voor lijf en leden. En bij warme dagen in de zomer loop je heerlijk in de schaduw, prachtige oude kastanjebomen en nog veel meer natuur waar je doorheen loopt. Je bent in Bliekenstad, je loopt om Bliekenstad, je ziet de kerktoren van de Grote kerk overal bovenuit steken. Maar ook zie de toren van de oude katholieke kerk in de Haarstraat, de kapel in de Arkelstraat. Nieuwe appartementsgebouwen langs de wal aan de kant van de Merwede, maar ook Dalembolwerk, uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Typerend voor een bepaalde tijd, de stijl van bouwen, de gebruikte materialen, de kleuren, die maken tezamen dat je de decennia af kunt lezen van de woningen die je vanaf de stadswallen kunt zien. Typerend is ook de watertoren, aan de straat genaamd: Ron de Watertoren. Onze Bliekenstad watertoren is gebouwd in het jaar 1886 en ontworpen door de architect Jan Schotel. De toren staat aan de Visserlaan en bevindt zich op een terrein van de Maatschappij tot exploitatie van Waterleidingen in Nederland. Weer wat geleerd zou je kunnen denken of zeggen. Niet dat je er iets aan hebt, maar een wetenswaardigheid welke mij leert dat alles in ons landje geregeld is. Want zo’n wandeling over de wallen leert mij ook dat de wallen er waren als bescherming tegen de vijand. De vijand zoals de Spanjaarden uit de 16 de eeuw, als dat een vijand genoemd kan worden. Overheerst door de Spanjaarden zijn we nooit zo heb ik mij wijs laten maken. Maar een vijand was het wel, zo verloor Alva Den Briel weten we uit de geschiedenis. Maar terug naar de wallen rondom onze eigen vesting. Bescherming tegen de vijand, het wassende water. Daar hebben we in de Lage Landen altijd oog voor gehad. Water heb je nodig om te leven, water is ook een doodsbedreigend iets. Die Hollanders die daar door de eeuwen heen zich tegen gewapend hebben. Dat maakt onze vestingstad tot een stad die de voeten altijd droog heeft weten te houden. Elke vloed ten spijt, tot en met de Elisabethvloed in de 15 de eeuw. 

Gorkum, stad uit de 13 de eeuw, kan in 2022 weer festival vieren.

Column mei 2022 - dE VAN ROSSUMS - 

bliekenstad

Hebt u ze ook zien hangen? 
Horen zuchten en kreunen? 
Ze hingen een paar dagen rond in de mooiste vestingstad van Nederland. De Van Rossems, ze waren er, en het resultaat was op de NPO te zien in het programma: ‘Hier zijn de Van Rossems’. Niet fris
en fruitig qua uitstraling, wel met een inhoud en verdieping die menig tv-programma overstijgt. Ze hingen bij molen De Hoop op de kanonnen. Historisch zo onderlegd dat het eruit spat. Je krijgt in een kleine 40 minuten een beeld van een stad die bruist en diepgeworteld is in de Hollandse geschiedenis. Een ‘schoenhandelaar’ die in Bliekenstad geen onbekende is vroeg mij waarom men van de omroep de Van Rossems niet wat mooier had kunnen kleden. Daarop kan ik het antwoord niet geven. Misschien komt juist daardoor de stad nog beter uit de verf, dat ging door mijn hoofd. Want wat is die Bliekenstad toch een mooie stad, met een rijke geschiedenis. Mooie gebouwen, markante personen, dichters en schilders, als je er een aantal de revue ziet passeren dan raak je, dan raak ik, onder de indruk. Voor mij was de naam Ida Gerhardt geen onbekende, een dichteres die in Gorkum is geboren, op 11 mei 1905, en waarvan een aantal gedichten in de stad en Buiten de Waterpoort (BWP) te lezen zijn. De Van Rossems prezen haar dichtkunst en raakten zelfs geëmotioneerd van het gedicht wat in de Bliekenstad bibliotheek hangt. Ida Gardina Margaretha Gerhardt was een Nederlands dichteres en classica. Ook heeft zij literatuur vertaald uit het Latijn en het Hebreeuws, waaronder de psalmvertaling uit 1972, die drie jaar later ook werd opgenomen in de Willibrordvertaling.
Bij de Van Rossems kwamen nogal wat namen en zaken langs waar ik het zeker nog eens met u over wil hebben. Van de in Gorkum geboren en overleden Hendrik Hamel, die leefde van 1630-1692, tot Hugo de Groot 1583-1645. Hugo die middels een plan van zijn vrouw via Gorkum zijn vrijheid terug heeft gekregen. Grote namen uit het verleden klinken hier, grote namen van nu zullen eveneens in de Bli(e)k op Gorkum ten gehore worden gebracht. Op 4 mei 2022 overleed Mary van Rossem, op de leeftijd van 77 jaar. Door haar broer Maarten Sis genoemd, de afkorting van SISTER. Sis vertelde in de uitzending van Gorkum over Ida Gerhardt en beschreef de afbeelding op het voormalige weeshuis in de Molenstraat. Ik woonde een tijdje in de Zusterstraat, kwam daar dagelijks langs, wist van de afbeelding, echter nu pas leeft die door de uitleg van Sis Mary van Rossem. Ooit ging ik naar de MULO in de Boerenstraat en zat later op de LTS aan de Gildenweg. Gorkum is zeker mijn stad, of moet ik stadje zeggen? Ik woonde in de Weverstraat, aan het Snippengat en kort in het centrum. Inmiddels ben ik verhuisd naar een appartement aan de Stationsweg waar mijn blik over heel Gorkum gaat. Wat zal ik verder over mijzelf nog zeggen? 

Ik ben Paulus Hendrikus, meer dan 20 jaar samen met mijn partner. En we zijn opa, een fantastische belevenis.